11 نقطه باورنکردنی در بدن که محل زندگی باکتری ها هستند - مجله شهبازی

اگر تا این لحظه فکر می کردید با نظافت و رعایت بهداشت هیچ میکروبی را با خودتان حمل نمی کنید، الان وقتش است که بیشتر در این مورد فکر کنید و حقایق را بپذیرید.

روده بیشتر میکروب های بدن را در خود جای داده است؛ اما پوست، دهان، ریه ها و دستگاه تناسلی هم جمعیت های گوناگونی از آنها را در خود جای داده اند. تحقیقات پیوسته روی بیوم های بدن ادامه دارند تا بیشتر درباره تأثیر آنها بر سلامتی یا ابتلا به بیماری ها بدانیم.

میکروبیوم چیست؟

باکتری ها در سراسر بدن ما وجود دارند. این باکتری ها همراه با مشخصات ژنتیکی منحصر به فرد خود، یک اکوسیستم به نام میکروبیوم یا میکروبیوتا را تشکیل می دهند. این اصطلاحات اغلب به جای یکدیگر استفاده می شوند. میکروبیوم باکتری ها و مواد ژنتیکی آنها را توصیف می نماید، در حالی که میکروبیوتا فقط به میکروب ها اشاره دارد.

همانطور که در بالا اشاره کردیم، عظیم ترین و مشهورترین میکروبیوم در روده عظیم قرار گرفته است؛ جایی که هزاران میکرواُرگانیسم در همزیستی با یگدیگر و با ما زندگی می نمایند. آنها فیبرهای غذایی را تجزیه می نمایند، محیط روده را سالم نگه می دارند و مواد مغذی و مهمی مانند بوتیرات (Butyrate) فراوری می نمایند.

بخش هایی از بدن که بیوم ها در آنها زندگی می نمایند:

میکروب های موجود در دهان

میکروب های زیادی در دهان وجود دارند که بعضی از آنها مفید هستند و بعضی دیگر باعث مسائلی مانند پوسیدگی دندان ها می شوند. از زمان کشف این نوع باکتری ها توسط جانورشناسی به نام چارلز اتوود کوفویید در سال 1929، دانشمندان در حال مطالعه بر روی تأثیر بعضی از انواع باکتری ها در ایجاد بیماری های دهانی و التهاب ها هستند. باکتری های اصلی که باعث پوسیدگی دندان ها می شوند، Streptococcus mutans نام دارند و باکتری های Porphyromonas gingivalis، باعث بیماری لثه می شوند. بهترین راه برای سالم نگه داشتن فضای دهان، رعایت بهداشت دندان ها است.

دهان محیط مناسبی برای رشد میکروب ها است. این نقطه از بدن، گرم، مرطوب و منبع خوبی از مواد غذایی است. علاوه بر این، زبان، دندان ها و فاصله بین دندان ها، فضاهای خوبی برای تجمع میکروارگانیسم ها هستند. گاهی اوقات، باکتری های دهان می توانند به سایر نقاط بدن، مانند روده یا ریه ها سفر نمایند. به طور خاص، باکتری Porphyromonas gingivalis هنگامی که به روده ها می رسد، می تواند باعث بعضی بیماری های جدی در این نقطه از بدن گردد.

در ادامه، بعضی از بیماری های مرتبط با بیماری لثه و روده را مشاهده می کنید.

باکتری های موجود روی پوست

پوست، سکونتگاه میکروب های لازم است که از ما در برابر مهاجمان محافظت و از سیستم ایمنی بدن پشتیبانی می نماید. بعضی از میکروب ها، مولکول هایی فراوری می نمایند که مانند یک مانع فیزیکی، جلوی نفوذ سایر میکروب های مضر به پوست را می گیرند. موضوع جالب توجه این است که بعضی تحقیقات نشان می دهند که باکتری ای به نام Staphylococcus epidermis می تواند تا حد زیادی از سرطان پوست جلوگیری کند. به علاوه باکتری های مفید برای پوست، ممکن است برای جلوگیری از رشد سایر گونه های مضر، ترکیبات ضد میکروبی فراوری نمایند.

میکروبیوم های ریه

تا پیش از این تصور می شد که ریه ها یک محیط استریل و بدون هیچگونه موجود زنده ای هستند تا اینکه محققان اخیراً پی به این برده اند که ریه ها، میکروبیوم های کوچک خاص خودشان را دارند. محققان همچنین دریافته اند که افراد مبتلا به بیماری های تنفسی مانند COPD و فیبروز کیستیک، تنوع میکروبی کمتری نسبت به افراد سالم در ریه هایشان دارند.

با این حال، میکروبیوم های ریه بسیار کوچک تر از میکروبیوم های روده هستند چون نوع پوشش سطح ریه ها برای نگه داری از باکتری ها با روده متفاوت است. در واقع ریه ها از نوعی ماده فعال سطحی پوشیده شده اند که برای تسهیل انتقال اکسیژن از هوا به خون طراحی شده است.

شایع ترین باکتری های موجود در ریه:

میکروب های ضروری در دستگاه تناسلی

دستگاه تناسلی در مردان و زنان، محل زندگی انواع مختلف باکتری ها در بدن هستند که در این مناطق تاریک و مرطوب رشد می نمایند. مطالعات نشان داده اند که مصرف بعضی از انواع پروبیوتیک های خوراکی، از عفونت در این نقطه از بدن جلوگیری می نماید.

باکتری های دستگاه تناسلی مردانه

دانشمندان تعداد زیادی باکتری را در داخل و خارج از آلت تناسلی مردانه کشف نموده اند. بعضی از باکتری های موجود در مجرای ادرار ممکن است مردان را مستعد ابتلا به عفونت هایی مانند کلامیدیا کند؛ در حالی که بعضی از انواع دیگر باکتری ها، ممکن است نقش محافظتی داشته باشند. جای تعجب ندارد که آلت تناسلی ختنه نشده، باکتری بیشتری نسبت به ختنه شده دارد.

میکروبیوم های دستگاه تناسلی زنانه

بیشتر خانم ها با مسائل آزاردهنده ای که رشد بیش از حد بعضی از باکتری ها در دستگاه تناسلی زنانه ایجاد می نمایند، آشنا هستند. واژن های سالم دارای مقدار مشخصی از باکتری لاکتوباسیلوس هستند باعث کاهش pH و جلوگیری از رشد میکروب های عامل عفونت می شوند.

بعضی از مطالعات نشان می دهند که پروبیوتیک های دارای نوع خاصی از لاکتوباسیلوس، مانند L. fermentum ،L. rhamnosus و L. gasseri می توانند عفونتٰ های واژن و واژنوز باکتریایی را کاهش دهند و حتی از آن جلوگیری نمایند.

اکوسیستم چشم

چشم ها یک زیستگاه ایدئال برای میکروب ها هستند که درک نقش آنها در این اکوسیستم منحصر به فرد می تواند در نهایت به درمان انواع بیماری های چشم یاری کند. میکروب ها در چشم، بیشتر در قرنیه و ملتحمه (بافت داخل پلک) زندگی می نمایند.

اگرچه این میکروبیوم ها نسبتاً کوچک هستند (فقط 4 گونه اصلی باکتریایی)، عدم تعادل در این اکوسیستم می تواند خطر بیماری هایی مانند بیماری خشکی چشم و اندوفتالمیت را افزایش دهد. هنوز تحقیقات کمی در خصوص میکروبیوم چشم و بیماری ورم ملتحمه باکتریایی (چشم صورتی) اجرا شده است، اما دانشمندان همچنان در حال کار بر روی آن هستند.

دقیقاً مانند میکروبیوم روده که به محیط اطراف خود بسیار حساس است، به نظر می رسد شرایط میکروبیوم چشم هم به سن، قومیت، منطقه جغرافیایی و همچنین استفاده از لنزهای تماسی (احتمالاً به این دلیل که قرار دادن لنز، باعث انتقال باکتری از پوست انگشت به چشم می گردد.) بستگی دارد.

محافظ لوزه ها

لوزه ها با به دام انداختن میکروب های مهاجمی که وارد دهان یا مجرای بینی می شوند، به بدن یاری می نمایند تا با عفونت مقابله کند و با فراوری آنتی بادی، آنها را قبل از اینکه وارد بدن شوند، از بین ببرد. لوزه ها برای انجام این کار، یک اکوسیستم متنوع از میکروب ها در اختیار دارند.

مطالعات بسیار کمی در خصوص میکروبیوم آدنوتونسیلار وجود دارد، اما نتایج آنها نشان می دهند که بچه ها و بزر سالان باکتری های مختلفی در لوزه های خود دارند. از طرف دیگر، شایع ترین علت التهاب لوزه باکتریایی (عفونت لوزه ها)، علاوه بر ویروس، باکتری Streptococcus pyogenes است.

میکروبیوم ها در گوش میانی

یکی دیگر از نقاط تجمع باکتری ها در بدن گوش میانی است که از گستره متنوعی از میکروب ها تشکیل شده است. این میکروب ها می توانند باعث ایجاد عفونت گوش و التهاب شوند. در بچه ها، عفونت های گوش میانی یکی از رایج ترین علت های مراجعه به پزشک است. با این حال، علاوه بر باکتری، ژنتیک هم می تواند خطر ابتلا به عفونت گوش میانی را افزایش دهد.

تحقیقات نشان داده است که ژنی به نام FUT2 در گوش میانی می تواند با میکروبیوم ها ارتباط برقرار کند و خطر ابتلا به اوتیت میانی که یک عفونت التهابی شایع در نوزادان است را افزایش دهد. تحقیقات دیگر نشان می دهند افرادی که التهاب گوش فعال دارند، در مقایسه با افراد بدون التهاب گوش میانی، جوامع باکتریایی مختلف بیشتری در گوش دارند.

میکروبیوم ها در شیر مادر

شیر مادر سرشار است از مواد ضروری که کودک برای رشد به آنها نیاز دارد؛ مانند مواد معدنی، سلول های ایمنی و پربیوتیک ها برای یاری به رشد باکتری های مفید. شیر مادر حتی حاوی باکتری های پروبیوتیک است که در روده تجمع می نمایند و به رشد سیستم ایمنی بدن کودک یاری می نمایند.

موضوع مهم این است که وزن مادر می تواند به طور مستقیم بر تنوع میکروبیوم های موجود در شیر او تأثیر بگذارد. مطالعات نشان داده است که میکروبیوم زنان دارای اضافه وزن در مقایسه با زنان دارای وزن طبیعی، متفاوت و از تنوع کمتری برخوردار است. علاوه بر این، روش زایمان و تغییرات هورمونی هم ممکن است باکتری های موجود در شیر مادر را تحت تأثیر قرار دهند.

باکتری های موجود در مثانه

پیش از این تصور می شد که مثانه هم مانند ریه ها، یک محیط استریل و عاری از باکتری است؛ اما امروزه با یاری دانشمندان می دانیم که اینطور نیست. در حالی که اطلاعات کمی در خصوص میکروبیوم های مرموز کیسه ادرار بدن در دست است، محققان معتقدند که احتمالاً آنها نقش محافظتی در سلامت انسان دارند.

علاوه بر این، تحقیقات نشان می دهند که در زنان باکتری های مفید و مضر می توانند بین مثانه و سیستم فراوری مثل زنان در حرکت باشند. عفونت های دستگاه تناسلی که بیشتر زنان حداقل یک بار آن را در طول زندگی تجربه می نمایند، می تواند به علت ترکیب و تنوع میکروبیوم های موجود در مثانه باشد.

باکتری های بینی

حفره بینی تاریک، گرم و مرطوب است و محل مناسبی برای زندگی میکروب ها و نقطه ای حساس از بدن ماست. میکروبیوم بینی توسط عوامل مختلفی شکل می گیرد و درست مثل روده، بعضی از شرایط پزشکی بر روی آن تأثیر می گذارد. به عنوان مثال، ناتراز شدن همزیستی بیوم ِ بینی با آسم، سینوزیت مزمن، آنفلوانزا و التهاب نایژک مرتبط است.

دنیای درون ناف!

ناف یکی دیگر از مهم ترین نقاط زندگی باکتری ها در بدن است. محققان طی آزامایش هایی که بر روی 60 ناف (بله، درست خواندید.) انجام دادند، بیش از 2،368 گونه باکتریایی مختلف در این نقطه پیدا کردند. به علاوه موارد عجیب دیگر مانند میکروب هایی که فقط در خاک ژاپن یافت می شوند و انواع دیگری که تنها بر روی کوه های یخ زندگی می نمایند، هم در این آنالیز مشاهده شد.

آزمایش های غیرمعمولی توسط بعضی افراد روی میکروب های موجود در ناف اجرا شده است. به عنوان مثال ساخت پنیر معطر با باکتری های گرفته شده از ناف! این ایده در سال 2013 توسط یک شیمی دان به نام کریستینا آگاپاکیس و یک متخصص بو به اسم سیسل تولاس، اجرا شده است و ما توصیه می کنیم بعد از خاتمه این جمله، به سرعت آن را فراموش کنید!

جمع بندی

با ادامه پیدا کردن تحقیقات، دانشمندان بیشتر و بیشتر در خصوص نقش جوامع میکروبی در سلامت انسان اطلاعات کسب می نمایند. تا امروز می دانیم که بدن انسان مانند یک جنگل، محل زندگی بسیاری از گونه هاست که با هماهنگی در کنار یکدیگر قرار گرفته اند.

ارتباط پیچیده ای بین میکروبیوم ها در مناطق خاصی از بدن و ایجاد و حتی پیشگیری از بیماری های مختلف وجود دارد. به عنوان مثال، در روده، گونه های خاصی از باکتری ها وجود دارند که یاعث تقویت سلامت دستگاه گوارش می شوند، اما تغییر و جابه جایی در همین میکروبیوم ها می تواند باعث بروز بیماری گردد. به نظر می رسد که این موضوع برای میکروبیوم های موجود در سایر نقاط بدن هم صادق باشد.

با ادامه تحقیقات و کشف میکروبیوم های جدید، امکان کشف درمان های هدف مند و جدید برای بیماری های خاص وجود دارد.

منبع: Atlas Biomed