دریاچه مذاب در قطب جنوب - مجله شهبازی

وقتی واژه دریاچه را می شنوید ممکن است آخر هفته ای راحت با دوستان را تصور کنید که همه در حال خوردن و آشامیدن و کیف کردن هستند. اما آیا ممکن است به یاد حوضچه هایی سوزان از سنگ مذاب بیفتید؟ دریاچه های مذاب خیلی کمیابند اما مشخصاً یکی از عجیب ترین هایشان بالای کوه اربوس (Erebus) در قطب جنوب واقع شده است.

دریاچه به طور پیوسته گاز خارج می نماید و هر ده دقیقه ترکیبات گاز تغییر می نماید.

در ویدیوی زیر درمی یابید که چرا این دریاچه بی همتا است.

ترجمه ویدیو

زمین پوشیده از آب ها و دریاچه ها است. بیشتر دریاچه ها مکان هایی آرام و پر از زندگی آبی است اما بعضی در کنار معادن و کوه های آتشفشانی انباشته از مواد مذاب هستند. عجیب ترین دریاچه مذاب در کوه اربوس، در قطب یخ زده جنوب، واقع شده است. اربوس نام خدای یونانی تاریکی و یخ و آتش، پسر خائوس، خدای ازل، بود.

قله ی اربوس بلندترین نقطه از جزیره ی راس (Ross)، نزدیک سرزمین اصلی قطب جنوب، است که معمولاً با صفحات یخی به آن وصل می شود.

دریاچه مذاب با 20 متر عمق در دهانه ای درون کوه اربوس واقع شده است. دریاچه با مجرایی به حفره پر از مواد مذاب وصل است؛ درست مثل کاسه ای که با لوله ای به تشتی وصل باشد. درجه حرارت مواد حدود هزار درجه سانتی گراد است که حتی در یخبندان قطب جنوب نیز خنک نمی شود. دلیلش جریان هم رفتی ای است که مدام در دریاچه جریان دارد که موجب فعال ماندنش می شود.

فقط حدود پنج دریاچه مذاب در زمین وجود دارد که در سال های اخیر به طور پیوسته فعال بوده اند. بنابراین دریاچه مذاب اربوس محلی غیر معمول در دوردست های زمین است که مدام بر آن پژوهش می شود. در هر ده دقیقه، اندازه گازی که از این دریاچه فراوری می شود و بعلاوه ترکیبات آن تغییر می نماید؛ مثلاً نسبت دی اکسید کربن به مونو اکسید کربن و بعلاوه سطح انتشار بخار آب و دی اکسید سولفور متغیر است.

درباره این پدیده خیلی تحقیق شده و به نظر می رسد دلیلش برمی شود به دو منبع اصلی گاز که یکی از مجرا می آید و دیگری از خود دریاچه. دی اکسید کربن به طور پیوسته از مجرا وارد دریاچه می شود و اندازهش ثابت است. مجرا بعلاوه هر ده دقیقه اندازه زیادی مواد مذاب را از حفره به دریاچه وارد می نماید. وقتی این مواد مذاب تازه واردشده به سطح دریاچه می رسد، بخار آب و دی اکسید سولفور زیادی آزاد می نماید.

علاوه بر این تغییر و تحولات، عملی اتفاق می افتد که به آن گاززدایی انفجاری می گویند. در این فرایند، توده های مواد مذاب به دهانه می آیند و می ترکند. این انفجارها و آن چرخه های ده دقیقه ای مستقل از هم عمل می نمایند. به نظر می رسد مواد مذابی که موجب انفجار می شوند از لایه های عمیق تر حفره برمی خیزند.

با این حال دریاچه اربوس همچنان جا برای مطالعه دارد؛ مثلاً چرخه های گازی دیگری نیز در آن جریان دارد که هنوز به خوبی مطالعه نشده است.

کوه اربوس بعلاوه حاوی ماده مذاب نادری به نام فنولیت (Phonolite) است که از مواد مذاب معمول خیلی غلیظ تر است. این ماده بر دینامیک مواد در دریاچه تأثیر می گذارد. بنابراین این دریاچه می تواند برای کسانی که بر انواع مواد مذاب تحقیق می نمایند مفید باشد.