انتشار کتاب مشترک خوشنویسی بین ایران و یونسکو - مجله شهبازی

مصطفی پورعلی درباره ثبت جهانی هنر خوشنویسی ایرانی گفت: میراث ناملموس یونسکو شامل سه فهرست معرف، میراث در خطر و برنامه خوب پاسداری است. از 16 اثر ثبت شده ناملموس ایران دو عنصر در فهرست در خطر هستند و 14 اثر نیز در فهرست معرف جای گرفتند اما برای اولین بار توانستیم هنر خوشنویسی را در فهرست برنامه خوب پاسداری ثبت کنیم. این اقدام سخت بود، چون یونسکو اعلام می کند وقتی اثری در این فهرست قرار گرفته یعنی هم معیارهای معرف بودن را داشته و هم آن کشور توانسته برنامه های خوبی برای حفظ آن میراث داشته باشد و اجرا کند اما فهرست میراث در خطر درواقع میراثی است که کشورها نتوانستند برنامه خیلی خوبی برای آن داشته باشند و در معرض فراموشی یا خطر بوده است.

وی در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه ایران چه گزارش هایی برای اثبات برنامه خوب پاسداری از هنر خوشنویسی به یونسکو اعلام کرده؟ گفت: در حال حاضر نهادهای مختلفی روی هنر خوشنویسی کار می کنند و درواقع موضوع پاسداری از هنر خوشنویسی در ایران به شکل گسترده و در سطح ملی انجام می شود. به عنوان مثال دانش آموزان در مدارس به خط نستعلیق می نویسند. مدتها بود که چاپ سربی، نرم افزارها و نفوذ فرهنگ های دیگر باعث شده بود که خوشنویسی کمرنگ تر شود. ما امیدواریم در همه جای ایران بتوان هنر خوشنویسی را ترویج داد.

پورعلی درباره ثبت جهانی هنر خوشنویسی ترکیه و کشورهای عربی نیز در این اجلاس توضیح داد: خط عربی مشترک با چند کشور ثبت شد. درواقع تعدادی از کشورها هستند که یک زبان و یک رسم الخط خوشنویسی دارند که آنها به صورت مشترک این میراث را ثبت کردند. ترکیه نیز که پیش از این می خواست به تنهایی خوشنویسی را ثبت کند، با اعتراض ایران روبرو شد بنابراین امسال پرونده را با تغییراتی ارائه کرد که در نهایت خوشنویسی اسلامی در کشور ترکیه و محدود به همین کشور به ثبت رسید اما هر دوی این هنرها چه در کشورهای عربی و چه ترکیه در فهرست معرف قرار گرفتند.

وی افزود: امسال 49 اثر به عنوان میراث ثبت شده در فهرست معرف مطرح شده که تنها پنج میراث در فهرست پاسداری خوب قرار گرفتند. یکی از آنها هنر خوشنویسی ایرانی بود.

مدیرکل دفتر ثبت آثار تاریخی گفت: قرار است یونسکو در همکاری با ایران پس از ثبت هنر خوشنویسی، به ترویج این هنر و برنامه های پاسداری از آن در دیگر کشورها بپردازد. درواقع در نظر دارد که با یکی از اقدامات از جمله انتشار کتاب، کشورهای دیگر را آگاه کند که چطور ایران توانسته از این هنر به خوبی پاسداری کند. از این به بعد یونسکو به ترویج این هنر کمک می کند. برنامه خوب پاسداری این گونه است که شاید یک عنصری پایدار نبوده اما مردم و متولیان در کنار هم کاری کرده اند که آن میراث در شرایط خوبی قرار گیرد.

زیارت رضوی هم یکی از گزینه ها برای درج در فهرست برنامه خوب پاسداری است، چرا که اکنون مردم و متولیان از آئین رضوی به خوبی پاسداری می کنند. از آنجایی که پرونده زیارت رضوی نیاز به سهمیه ملی دارد و یونسکو مقدار پذیرش سهمیه های ملی را محدود کرده، ما این پرونده را در سال 2023 مطرح خواهیم کرد البته این پرونده به یونسکو ارسال شده تا بتواند دو سال دیگر بررسی و ثبت شود.

وی ادامه داد: همزمان با ارسال پرونده خوشنویسی، پرونده یلدا را نیز ارسال کرده بودیم و قرار بود مطرح شود اما به دلیل محدودیت های کرونا و اینکه نمی توانستیم به صورت حضوری افراد را توجیه کنیم، قرار شد پرونده یلدا به صورت چند ملیتی ارائه شود بنابراین پرونده خوشنویسی را برای امسال مطرح کردیم. یلدا نیز سال 2022 مطرح می شود چون ما سال بعد دیگر سهمیه ملی نداریم.

پورعلی درباره فهرست میراث در خطر گفت: باید هر دو سال گزارش ادواری درباره این پرونده ها به یونسکو ارائه دهیم. ما گزارش لنج سازی و نقالی را داده بودیم ولی هنوز یونسکو این برنامه را ندارد که اگر عنصری در فهرست در حال خطر است، چه سازوکاری وجود دارد که آن را به فهرست معرف منتقل کنیم؟ درواقع می گوید اگر می خواهید عنصری را در فهرست معرف ثبت کنید، باید برای آن دوباره پرونده بنویسید و سهمیه بگیرید به همین دلیل پرونده دانش و مهارت لنج سازی در خلیج فارس هنوز در فهرست میراث در خطر است و ما هر دو سال یکبار گزارشی از فعالیت های پاسدارانه خود را در این باره به یونسکو اعلام می کنیم.