بازتاب تولد مسیح در هنر هند؛ از شکوه دربار مغول تا رنگ های بومی - مجله شهبازی

هنر همیشه بازتابی از فرهنگ ها، باورها و تاثیرات محیط پیرامون هنرمندان است. در حالی که مسیحیت و رویدادهای کلیدی آن همانند تولد حضرت عیسی مسیح (ع)، برای قرن ها الهام بخش نقاشان غربی بوده اند، هنرمندان هندی نیز با زبان بصری خاص خود، به این موضوع پرداخته اند. از دربار مغول، جایی که هنرمندان، مضامین مسیحی را با عناصر هنر اسلامی آمیختند، تا هنرمندانی که سبک های بومی هند را با موضوعات مسیحی پیوند دادند، روایت مسیحیت در هنر هند، شکل منحصر به فردی یافته است.

هر یک از هنرمندان با الهام از زمینه های فرهنگی و اجتماعی خود و با تلفیق عناصر هنر هندی با مضامین مسیحی، آثاری خلق نموده اند که علاوه بر وفاداری به ریشه های فرهنگی، با زبان جهانی هنر نیز ارتباط برقرار می نماید. در این نوشتار کوتاه، به معرفی چند نقاشی از تاریخ هنر هند می پردازیم که تولد عیسی مسیح (ع) را از دیدگاهی کاملا محلی و بومی به تصویر کشیده اند.

چگونه هنرمندان هندی تولد عیسی مسیح (ع) را به تصویر کشیدند:

• تولد عیسی مسیح در هنر غربی
• دربار مغول در صحنه تولد مسیح
• عیسی مسیح با هویت سانتالی
• مریم مقدس با پوشش هندی

تولد عیسی مسیح در هنر غربی

تولد عیسی مسیح (ع) به عنوان رویدادی مهم در انجیل، موضوع بسیاری از نقاشی های هنرمندان غربی بوده است. این هنرمندان، اغلب با استفاده از ایده های زیبا و خلاقیت رایج در فرهنگ خود، این رویداد را روی بوم نقاشی به تصویر کشیده اند. این آثار غربی از جمله پرطرفدارترین نمونه های هنر مسیحی هستند و به شکل گیری تصوری یاری نموده اند که جهان از این رویداد مقدس دارد؛ اما در عین حال، به طور ناخودآگاه باعث شده اند که افراد خارج از فرهنگ غربی، نقش کمتری در تاثیرگذاری بر این تصویر داشته باشند.

دربار مغول در صحنه تولد مسیح

با این حال، در طول قرون مختلف، هنرمندان هندی کوشش نموده اند تا منظره خود را از این رویداد به نمایش بگذارند و تولد حضرت عیسی (ع) و دیگر موضوعات مسیحی را با سبک های بومی و منحصربه فرد خود، نقاشی نمایند. بعضی از این هنرمندان به طور آگاهانه و بعضی دیگر ناخودآگاه، این کار را انجام داده اند؛ اما نتیجه نهایی، مجموعه آثاری است که جان تازه ای به روایت تولد مسیح (ع) و حتی مسیحیت می بخشد.

امپراتور مغول، محمد جلال الدین اکبر، به علت معرفی مسیحیت به شمال هند شناخته می گردد. او با دعوت از مبلغان یسوعی برای حضور در دربارش، زمینه آشنایی با این دین را فراهم کرد. این مبلغان که متون مقدس و آثار هنری اروپایی با موضوعات مسیحی به همراه داشتند، نقاشان دربار مغول را تحت تاثیر خود قرار دادند. بعلاوه، از اکبر و جانشینان او، نقاشی های دیواری متعددی با مضامین مسیحی سفارش گرفتند؛ در این میان، بعضی از نقاشان درباری نیز آغاز به افزودن عناصر هنر اسلامی به این آثار کردند.

نیها ورمانی (Neha Vermani)، مورخ جنوب آسیا، در خصوص یکی از نقاشی های ساخته شده به وسیله هنرمندان دربار مغول صحبت می نماید که در آن، امپراتور جهانگیر در صحنه تولد عیسی مسیح (ع) حضور دارد؛ صحنه ای که به طور سنتی، شامل مریم مقدس، یوسف نجار و حضرت عیسی در زمان نوزادی است. او دراین باره می گوید:

حاکمان مغول، خود را پادشاهی عادل می دیدند؛ کسانی که قادر به حفظ هماهنگی و تعادل در قلمروهای خود بودند؛ آن ها خود را حاکمان جهانی می دانستند. اجازه همزیستی ادیان مختلف، بخش جدایی ناپذیر از تصویری بود که آن ها از خود داشتند و می خواستند به یادگار بگذارند.

عیسی مسیح با هویت سانتالی

سانتالی نام یکی از گروه های قومی است که در هند و بنگلادش زندگی می نمایند و در منطقه های مانند استان های اوتارپرادش، جارخند، بیهار، اوریسا و غرب بنگال در هند و بعلاوه در منطقه ها مختلف بنگلادش سکونت دارند.

جامینی روی (Jamini Roy)، که در سال 1887 میلادی در استان بنگال غربی هند (West Bengal) به جهان آمد، به علت خلق یک زبان بصری منحصربه فرد معروفیت دارد. او عناصر هنر فولکلور بنگالی و نقاشی های کالیگات (Kalighat) را با هم ترکیب کرد؛ نقاشی کالیگات یک سبک هنری خاص است که در نزدیکی یک معبد مشهور به همین نام در شهر کلکته شکل گرفت.

آشیش آناند (Ashish Anand)، مدیرعامل و مدیر اجرایی شرکت هنری دی ای جی (DAG) می گوید:

منتقد هنری موسوم به دبلیو جی آرچر (WG Archer)، یک بار اشاره نمود که مسیح برای جامینی روی، نمایانگر یک شخصیت سانتالی (Santhal) بوده است.

آشیش آناند در ادامه شرح می دهد:

سادگی زندگی عیسی مسیح (ع) و فداکاری وی، روی را تحت تاثیر قرار داد. این امر باعث شد که نقاشی های او با مضامین مسیحی، حداقل به میزان آثارش با موضوعات اساطیر هندو اهمیت داشته باشند. تمامی این آثار در سبک بومی مدرنیسمی (folk style of modernism) خلق شده اند که او به شکلی خاص و منحصربه فرد، از آن خود نموده است.

مریم مقدس با پوشش هندی

آنجلو دی فونسکا (Angelo de Fonseca)، که در سال 1902 میلادی و در استان غربی گوا (Goa) به جهان آمد، به واسطه خلق شمایل نگاری های مسیحی منحصربه فردی شناخته می گردد که ترکیبی از تاثیرات شرقی و غربی با حساسیت های بومی زادگاهش بود. در نقاشی های او، مریم مقدس دیگر به عنوان یک دوشیزه با پوست روشن و لباس آبی به تصویر کشیده نمی گردد؛ بلکه به شکل یک زن هندی با پوستی قهوه ای و پوشیده در ساری (لباس سنتی زنان هند) دیده می گردد که جواهر سنتی زنان متاهل هندو را بر گردن دارد.

صحنه های کتاب مقدس انجیل در بسترهای محلی بازسازی می شوند و از نمادها و عناصر بومی استفاده می نمایند که برای مخاطبان هندی آشنا و قابل درک است. فونسکا به وسیله هنر خود، کوشش کرد تا روایت غرب به عنوان مهد زیبایی و خلاقیت هنری را به چالش بکشد.

رینالد دسوزا (Rinald DSouza)، مدیر مرکز تحقیقات تاریخی زی ویر (Xavier Centre of Historical Research) در گوا، دراین باره چنین می گوید:

فونسکا می خواست مسیحیت (که به طور گسترده به عنوان یک سنت دینی غربی دیده می گردد) را در بستر شبه قاره هند قرار دهد. این نگرانی و دغدغه بود که باعث شد تا آبرنگ های او، مسیحیت را به شکلی نو و بومی به تصویر بکشد.

به تاریخ هنر علاقه مند هستید؟ درباره تلفیق مدرنیسم با نقوش اسلامی و هندو چه فکر می کنید؟ نقاشی های هنرمندان هندی مورد توجه شما نهاده شد؟ لطفا خبرنگاران و کاربران آن را نیز از نگاه و نظر ارزشمند خود آگاه سازید.

پرسش های متداول

چگونه مضامین مسیحی به هنر مغول ها راه یافت؟

مغول ها به وسیله دعوت مبلغان یسوعی به دربار محمد جلال الدین اکبر، با مسیحیت آشنا شدند. آثار هنری اروپایی و متون مذهبی که مبلغان به همراه داشتند، الهام بخش نقاشان درباری شد.

چه عناصری از هنر هندی در نقاشی های مربوط به تولد مسیح دیده می گردد؟

هنرمندان هندی از رنگ های زنده، نمادهای مذهبی هندی، سبک های نقاشی سنتی و محیط های محلی هند در نقاشی های خود استفاده می کردند. به عنوان مثال، مریم مقدس در بعضی از این نقاشی ها، به عنوان زنی هندی با پوشش و جواهرات هندی به تصویر کشیده شده است.