طرح محوطه سازی ویلا: آیا جنگل باغداری می تواند به تأمین غذای مردم جهان یاری کند؟ - مجله شهبازی

جهت دریافت خدمات طرح محوطه سازی ویلا با گروه ساختمانی آبان در ارتباط باشید. گروه آبان با سالهای تجربه طراحی معماری و ساخت و مشارکت در پروژه های ساختمانی ویلا و باغ کوچک و بزرگ بهترین انتخاب جهت مشاوره و اجرا میباشد.

جف لاوتون در دهه 1970 با یک جنگل باستانی موادغذایی روبرو شد و از آن پس زندگی خود را وقف جنگل زراعی (Agroforestry) کرد. امروزه بعضی از دانشمندان معتقدند که این جنگل های غذایی شاید منشاء اصلی تأمین موادغذایی برای جمعیت کل کره زمین باشند.

جف لاوتون در سال 1975، بیست ویک سال داشت و همراه دوستانش در ساحل غربی مراکش مشغول موج سواری بود. این سرگرمی هرساله آن ها بود. در مشاغل فصلی مشغول به کار می شدند، یک ون اجاره می کردند، در سواحل بکر نزدیک به آکادیر چادر می زدند و روی امواج اقیانوس اطلس شمالی موج سواری می کردند. تا اینکه یک روز هیچ موجی روی اقیانوس نبود. از آنجا که مردم راجع به دره بهشت (Paradise Valley) صحبت می کردند، مکانی بکر و مملو از درخت های نخل و آب روان که روی کوه های اطلس قرار داشت؛ آن ها ترغیب شدند که از آنجا دیدن نمایند.

جف لاوتون و دوستانش از جاده ای خاکی به ارتفاعات مراکش رفتند و به روستای کوچکی به نام Inraren رسیدند. افراد گروه برای پرسیدن آدرس دره بهشت توقف نموده بودند که جف در جنگل همان اطراف شروع به پرسه زدن کرد. همان طور که لابه لای درختان حرکت می کرد، به تدریج متوجه چیزهای عجیب وغریبی شد. باورکردنی نبود! مه ملایمی روی زمین را گرفته بود و درخت ها اشتباهی بودند. موز، پرتقال، خرما، گواوا و لیمو، هریک بالای دیگری رشد می کردند. به ها در کنار توت ها آویزان بودند، مرغ ها در زیر درختان، پرسه و بال وپر می زدند. باغچه ای از گیاهان معطر نیز به چشم می خورد که اطرافش را درختان زیتون احاطه نموده بود.

جف می گوید:

آنجا مثل یک آبادی در دره ای بیابانی بود. واقعاً جذب این مکان شدم و تصویر آن همواره در ذهنم باقی ماند. چندین عکس از این محل گرفتم که مطابق با استانداردهای امروزی نبود، اما می خواستم مطمئن شوم که همه این ها را تصور ننموده ام.

جف اطلاعات زیادی درباره جنگل باستانی مواد غذایی نداشت، اما آن روز با جنگل باستانی مواد غذایی Inraren آشنا شد که 263,046 مترمربع وسعت داشت و با چشمه های عمیق زیرزمینی تغذیه می شد. کارشناسان معتقدند که این جنگل از زمان پیش از میلاد به طور مستمر کشت وکار شده است و به همین علت یکی از قدیمی ترین سیستم های پایدار کشاورزی در دنیا به شمار می رود.

درواقع، جنگل باغداری از دوران ماقبل تاریخ شروع شده است و می توان آن ها را در کرالا در هند و دامنه کوه های نپال، زیمباوه، ویتنام، زامبیا، سریلانکا و اندونزی نیز پیدا کرد. در کشور مکزیک به این باغ ها، باغ های خانوادگی (family orchards) می گویند. برای هزاران سال، دانشی که در پس این باغ ها و اهمیت زیست محیطی آن ها وجود داشت، فقط به افرادی که از آن ها نگه داری می کردند، محدود شده بود که معمولاً شامل جامعه معیشتی و روستایی می شد و آن ها می دانستند چطور این قضیه را به صورت راز نگه دارند.

در دهه 1980 بود که رابرت هارت، دانشمند بریتانیایی علوم طبیعی، اصطلاح جنگل باغداری را ابداع کرد و تازه آن موقع بود که دنیای غرب از وجود جنگل های موادغذایی آگاه شد. رابرت هارت به پیشگام حوزه ای علمی به نام جنگل زراعی یا کشت پایا (permaculture) تبدیل شد که استفاده سالم تر و متنوع تر از زمین را ترویج می کرد.

رابرت هارت، زیست بوم متنوعی را براساس اصول جنگل موادغذایی در ملک خود در شروپ شر انگلستان پرورش داد: یک آلاچیق قوسی شکل از درختان میوه بالغ، بوته های میوه که زیر گیاهان بزرگ تر می رویند، درختچه ها و گیاهان چند سال زی، درختان انگور عمودی، گیاهان رونده و ریشه گاهی (محیط اطراف ریشه گیاهان) از ریشه ها و تکمه های زیرزمینی. همه چیز با هم رشد می نماید و همه چیز خوردنی است. جنگل موادغذایی برای جف لاوتون جوان، ایده ای بود که دنیا را متحول می کرد.

جف می گوید:

من از جنگل موادغذایی رابرت هارت در انگلستان و سیستم گراهام بل در اسکاتلند دیدن کردم و به تدریج متوجه شدم که این جنگل ها همه جا هستند و بعضی از آن ها واقعاً بنیادی و اصولی بودند. حتی یک مورد در سواحل ترینیداد و توباگو پیدا کردم. من اصلاً نفهمیدم که این جنگل غذایی نارگیل و جنگل های خرمای Inraren، بخشی از یک تاریخچه تداوم پایدار هستند.

جف پس از سفر به دور دنیا، به مراکش بازگشت؛ چرا که می خواست چرایی و چگونگی جنگل غذایی Inraren را بفهمد. او شرح می دهد:

جنگل Inraren در این 28 سال تغییر چندانی ننموده است. در این مدت درباره منشاء درختان میوه و نحوه فعالیت آب وهوا یاد گرفته ام. با کشاورزان قدیمی صحبت نموده ام. مردم محلی، در منطقه خود سیستمی پایدار داشتند و آن را برای کشاورزی انتخاب نموده بودند، به خصوص که به نگه داری زیادی احتیاج نداشت. این سیستم هیچ شباهتی به مزرعه نداشت و در واقع یک جنگل بود، یک جنگل مواد غذایی.

جف بالاخره مؤسسه ای به نام پژوهش کشت پایا (Permaculture Research Institute) تأسیس کرد که یکی از حامیان پیشگام جنگل زراعی محسوب می گردد. او اکنون در زمینه سیاست های غذایی پایدار به دولت ها مشاوره داده و در دوره های کشت پایا، به دانشجویان نحوه کشت جنگل های غذایی را در جایی مثل حیاط پشتی خانه شان آموزش می دهد. او می گوید:

دانشجویی در سیدنی دارم که از مزرعه اش در یک بالکن 20 مترمربعی، 70 کیلوگرم غذا برداشت نموده است.

کشت پایا تنها بخشی از جنبش وسیع تر احیای طبیعت است که هدف آن، بازگرداندن ساعت زراعی و خنثی کردن تخریب 2000 ساله ناشی از فعالیت انسان است. نشانه های این جنبش در همه جا مشهود است، از مؤسسه ترا متعلق به سباستیائو سالگادو که پرورش مجدد جنگل در دره رودخانه دوس برزیل را به مدت 20 سال در پیش گرفته است، تا مؤسسه ریوالدینگ که کوشش می نماید گرگ ها و گونه های شکاری را دوباره به پارک های ملی آمریکا برگرداند.

احیای طبیعت در دهه های 1980 و 1990، اقدامی جالب محسوب می شد که اهمیت چندانی نداشت. آن موقع معتقد بودند که باوجود کشاورزی مدرن و محصولات تک کشتی که مهندسی ژنتیکی شده اند و می توانند هزاران و میلیون ها بار بیشتر ار روش سنتی، جمعیت زیادتری را تغذیه نمایند، چه احتیاجی به جنگل باغداری باستانی است؟ اما اکنون نگرش ها نسبت به این نوع جنگل در حال تغییر است و بسیاری از دانشمندان معتقدند که جنگل باغداری شاید بتواند نه تنها غذای جامعه کوچک مراکشی، بلکه مردم سراسر دنیا را تأمین کند. جف می گوید:

این جنگل ها، کم وبیش احتیاج به کشاورزی را مرتفع می نمایند که یکی از مخرب ترین فرایندهایی است که انسان به وجود آورده است. فرسایش خاک، از بزرگ ترین مسائل دنیای به شمار می رود که با روش های کشاورزی مدرن، قابل حل نیست. در زمینه بوم شناسی یا اکولوژی، خاک حرف اول را می زند.

ماریا هلنا سمیدو، معاون مدیرعامل سازمان غذا و کشاورزی سازمان ملل متحد در سخنرانی 2019 خود هشدار داد که در هر پنج ثانیه، معادل یک زمین فوتبال خاک دچار فرسایش می گردد. او می گوید:

کره زمین در جهتی واقع شده است که اگر به همین منوال ادامه دهد شاید تا سال 2015، بیش از 90 درصد از خاک روی آن از بین برود.

از ویژگی های مهم جنگل های زراعی این است که بیشتر از چیزی که دریافت می نمایند، به انسان پس می دهند و واقعاً باعث غنی سازی خاک می شوند. این جنگل ها در برابر آفت مقاوم هستند، مراقبت کمی احتیاج دارند و نسبت به مدرن ترین فناوری های کشاورزی سیلیوکون ولی، غذای بیشتری فراوری می نمایند. جف این جنگل ها را کشاورزی شهری (urban agriculture) می نامد و معتقد است که می توانیم کشت آن را از همین الان شروع کنیم.

جف می گوید:

کشاورزان معمولی به 64 مترمربع نگاه نموده و فکر می نمایند که ابعاد بسیار ناچیزی است که ارزش فکرکردن هم ندارد؛ اما با کشاورزی شهری می توان در هر مترمربع، محصولات بسیار بیشتری نسبت به کشاورزی صنعتی فراوری کرد. از نظر موادمغذی، اندازه مصرف انرژی و هزینه حمل ونقل، هزاران بار بهتر است.

جف می دانست که اگر قرار باشد کشت پایا و جنگل های زراعی در دنیا فراگیر گردد، او باید اقدامی فراتر از اطلاع رسانی به مردم انجام دهد. او باید این جنگل ها را به آن ها نشان می داد؛ به همین علت در سال 2009، شروع به پرورش جنگل باغداری در غیرممکن ترین مکان کرد: صحرای اردن، جایی که 400 متر پایین تر از سطح دریا واقع شده است و حدود دو کیلومتر با دریای مرده فاصله دارد. او این پروژه را بیابان زدایی (Greening The Desert) نامید. جف برای تأمین هزینه ها با سازمان ها وارد گفت وگو شد، به همراه تیم کوچکی به اردن رفت، مشغول به کار شد و عملاً به جان خاک افتاد و مشابه آنچه که 40 سال قبل در Inraren مشاهده نموده بود، بستر باغ را ساخت، خاک سطحی برای آن به وجود آورد، درختان میوه و درختچه ها و... کاشت. جف توانست در عرض 10 سال، طبیعت را به این صحرا برگرداند. او می گوید:

زمانی که کار در صحرای اردن را شروع کردیم، هیچ چیزی جز شن و خاک آنجا نبود. پس از گذر چند سال، تعدادی درخت رشد کرد و پرنده ها کم کم رسیدند. بعد لاک پشت ها آمدند و من به خودم گفتم این لاک پشت ها چطور از صحرا عبور نموده و خود را به آنجا رسانده اند؟ در ادامه یک جوجه تیغی و تعدادی قورباغه وارد این منطقه شدند. درختانی که کاشته بودیم، در منطقه ای که سابقه سبزشدن درخت را نداشت، شروع به جوانه زدن کردند. طبیعت همه چیز را به خود جذب می کرد و من ناگهان خود را در گلخانه ای وسط بیابان دیدم.

پروژه اردن به الگویی برای جنگل باغداری مدرن تبدیل شد و توسعه کشاورزی شهری در شهرهای سراسر دنیا از جمله جنگل باغداری بیکن در سیاتل را در پی داشت؛ اما جف می گوید که این تازه اول راه است و روزی می رسد که شهرها را به باغ و پارکینگ ها را به جنگل تبدیل خواهیم کرد، فقط باید این توهم کنترل انسان بر همه امور را کنار بگذاریم. او می گوید:

شما یک سیستم را طراحی و حتی آموزش می دهید، بعد همان سیستم، جهت تکاملی خود را به شما نشان می دهد و به این ترتیب، شما مباشر یک فرایند تکاملی می شوید و نه ارباب آن. فقط کافی است که کنار بنشینید و دیدن کنید.