پل ورسک؛ از کتاب گینس تا پل پیروزی برای چرچیل - مجله شهبازی

دردوران حکومت رضا شاه در ایران و در سال 1312 پس از ناکامی شرکت های انگلیسی و آمریکایی برای ساخت راه آهن شمال، یک شرکت دانمارکی به سرپرستی یورگن ساکسیلد قراردادی را با دولت ایران به امضا رساند و متعهد شد تا 900 کیلومتر راه آهن را در طول 6 سال احداث کند. او بهترین مهندسان طراحی و معماری جهان را به ایران آورد تا به نقشه برداری از کوه ها و محیط مورد نظر بپردازند.

پس از بررسی های مختلف آنها تصمیم گرفتند که 3 پل در دهانه های کوه احداث کنند که به خط طلایی معروف شد تا قطار بتواند از این جهت حرکت کند و به مقصد مورد نظر برسد. مهمترین چالش این کار دره بزرگ ورسک بود که مهندسان را مجبور می کرد تا یک پل قوسی با دهانه بسیار بزرگ روی آن احداث کنند که تقریباً کاری غیر ممکن بود.

کار طراحی این پل توسط مهندسان آلمانی و اتریشی انجام شد، یکی از آنها در این باره می گوید: روزی که طراحی پل را آماده کردیم همه به دیده حیرت به آن نگاه می کردند و گفته شد اگر این سازه به درستی اجرا شود می تواند شاهکار مهندسی دوران خود باشد. همچنین برای طونل زنی باقی جهت نیز از روشی جدید استفاده کردند که بعدها به روش تونل اتریشی معروف شد. به هرحال با تمام این شرایط کار ساخت این پل تاریخی در سال 1313 شروع شد و در سال 1315 به خاتمه رسید. جالب است بدانید که برای افتتاح پل، رضاخان شخصاً به منطقه سواد کوه آمد و آن را افتتاح کرد.

جالب است بدانید که این پل در ارتفاع 110 متری از ته دره بنا شده است و قوس دهانه آن چیزی در حدود 66 متر است. نام پل ورسک ضمن به ثبت رسیدن در فهرست آثار ملی، در کتاب رکوردهای گینس، بخش پل هایی با ارتفاع بیش از 61 متر به ثبت رسیده است که خود افتخاری فوق العاده برای ایران و منهدسی جهانی است که در آن روزگار بدون داشتن ابزار مناسب و تکنولوژی های پیشرفته توانستند این پل را بسازند. این پل از شن، ملات سیمان وآجر ساخته شده است که در ساخت آن از هیچ نوع فلزی استفاده نشده است و قطار طول 86 متری را در روی آن طی می کند.

سرپرست تیم این طراحی شگفت و بی نظیر را نابغه ریاضی و پل سازی جهان، هانس ناتر بر عهده داشت؛ یکی دیگر از مهندسان اصلی این پل والتر ایگنر اتریشی بود که در زمان ساخت پل متاسفانه فوت کرده اما جسدش را به کشورش منتقل نکردند و در همان روستای ورسک اورا دفن و سنگ قبری زیبا بر مزارش قرار دادند. نام این پل نیز از روستایی که در نزدیکی آن بود گرفته شده است و امروز به عباس آباد معروف است؛ این شاهکار مهندسی آنقدر در ایران به بنای مهمی تبدیل شده بود که عکس آن را روی اسکنانس 20 و 200 ریالی چاپ کردند تا موجب افتخار ایرانیان شود.

هنگامی که شرکت دانمارکی این پل را ساخت عمر آن را 70 سال گفت به همین دلیل در سال 1395 همزمان با تولد 80 سالگی آن اداره راه آهن شمال ایران با همکاری دانشگاه شریف برای کنترل کیفیت پل، سنسورهای روی آن نصب کرد تا هر لحظه شرایط آن را بتوانند پایش کنند. به همین دلیل هم هرساله بازدیدهای منظمی از شرایط پل انجام می شود و بخش های فرسوده برداشته و با بخش های جدید و مقاوم تر جایگزین می شود.

مطالب مرتبط:

• معرفی پل های تاریخی اصفهان: سی و سه پل، پل خواجو و پل مارنان
• پل طبیعت، نماد مدرنیته تهران
• پل سفید، یکی از قدیمی ترین نمادهای شهر اهواز
• پل معلق مشگین شهر، منحصر به فرد در خاورمیانه

پل ورسک و چرچیل

پس از شروع جنگ جهانی دوم و احتمال ورود متفقین به ایران، در تصمیمی بحث بر انگیز تمامی پل ها با مواد منفجره مصلح شد تا آنها نتوانند از پل ها برای عبور و مرور استفاده کنند. اما متفقین که از این موضوع مطلع شده بودند همه مواد منفجره را خنثی کردند و به همین سبب هیچ آسیبی به پل ها نرسید؛ همین شد که این گروه در طول جنگ جهانی روزانه 75 قطار پر از تجهیزات و ادوات نظامی را از طریق آن به مرزهای شمالی ایران عبور می داد تا مانع از شکست اتحاد جماهییر شوری شود. چرچیل به همین دلیل آن را پل پیروزی نامید.

چطور به پل ورسک برویم

این پل در نزدیکی روستای ورسک در شهرستان سوادکوه در فاصله 85 کیلومتری قائم شهر قرار گرفته است، اگر بخواهید از نزدیک این پل تاریخی و شگفت انگیز را ببینید در جهت تهران - مازندران می توانید با طی جهتی در حدود 17 کیلومتر از مرکز شهر فیروزکوه به سمت چشمه آب گدوک حرکت کنید، سپس بعد از طی کردن جهت 3 کیلومتری باید به آبشار شورآب برسید. این آبشار در روستای شوراب وجود دارد. در دل کوه های موجود در منطقه می توانید ریل قطار و 3 پل موازی و جذاب را تماشا کنید. اما بعد از آن اگر جهت حرکت خود را ادامه دهید و از تونل عبور کنید به پل ورسک خواهید رسید و می توانید آن را از بهترین نما مشاهده کنید.