وزارت میراث فرهنگی و گردشگری متولی اصلی آموزش صنعت گردشگری است - مجله شهبازی

فرید جواهرزاده، رئیس انجمن علمی طبیعتگردی ایران اظهار کرد: گردشگری صنعت انسان محور است، چرا که نقش انسان و آموزش نیروی انسانی در این صنعت بیش از هر صنعت دیگر نمادین تر و برجسته تر است. شاید بتوان گفت ضامن عملکرد درست برای اهداف عالی گردشگری، نقش نیروی انسانی است؛ از این جهت میزان دانشی که نیروی انسانی ارائه می نماید، متضمن آموزش هایی است که نیروی انسانی باید پذیرفته و گذرانده باشد.

وی پیرامون اینکه وزارت میراث فرهنگی و گردشگری متولی اصلی آموزش صنعت گردشگری است، اضافه نمود: به عقیده من مواردی که می تواند آموزش را در راستای توسعه گردشگری به همراه داشته باشد، چالش های زیادی دارد که باید وارد مسائل جزئی تر از این موضوع شویم و توجه کنیم زمانی که با مقوله ای به نام گردشگری روبرو هستیم، آن پیچیدگی ساختاری بواسطه میان رشته ای بودن گردشگری را نیز در نظر بگیریم.

معیارهای استاندارد گردشگری در سطوح بین المللی بسیار متنوع است

رئیس انجمن علمی طبیعت گردی ایران با بیان اینکه گردشگری رشته بسیار پویایی است و معیارهای استاندارد آن در سطوح بین المللی بسیار متنوع است، مطرح نمود: بایستی این پیچیدگی و چند وجهی بودن را لحاظ کنیم و از جهت دیگر در نظر داشته باشیم مباحث نظام آموزش گردشگری همواره با چالش ها و مسائل مختلفی روبرو است.

وی در پاسخ به این پرسش مبنی بر اینکه مسئولیت آموزش صنعت گردشگری با چه ارگان هایی است، اعلام کرد: کشور ما در حوزه آموزش گردشگری ضعیف بوده و از این موضوع رنج می برد، متاسفانه در مسئله آموزش گردشگری چند متولی داریم که اصلی ترین آنها وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی است. البته متولی های دیگری مانند وزارت علوم، تحقیقات و فناوری نیز وجود دارند که وظیفه آموزش عالی کشور را برعهده داشته و مدعی این حوزه هستند و از لحاظ قانونی نیز جایگاه دارند.

جواهرزاده توضیح داد: در کنار این 2 نهاد میتوان به سازمان فنی و حرفه ای که آموزش های حرفه ای و بعلاوه آموزش و پرورش که آموزش سطوح پایه را برعهده دارند، اشاره نمود. علاوه بر متولی های دولتی، سایر بخش های خصوصی را که در حوزه آموزش گردشگری حضور دارند و این زمینه فعال هستند، باید معرفی کرد.

وی در پاسخ به این سوال که چه مواردی در آموزش ها از اهمیت بالایی برخوردار است، گفت: حوزه آموزش در گردشگری شامل 2 شاکله مهارت محور و آکادمیک می گردد که گاهی اوقات اختلاف نظرهایی در خصوص آکادمیک یا مهارتی بودن حوزه گردشگری دیده می گردد. این اختلاف دیدگاه ها تا میزان ای ادامه دارد و در پاره ای از موارد مشاهده می کنیم که بخش آکادمیک، بخش مهارتی را قبول ندارد و بخش مهارتی، بخش آکادمیک را به رسمیت نمی شناسد.

این کارشناس گردشگری اضافه نمود: این اختلاف نظرها و ضعف در حوزه آکادمیک و مهارت تنها مختص ایران نیست و در بسیاری از کشورهای دیگر نیز دیده می گردد. اقدامی که در سنوات گذشته به وسیله متولیان گردشگری کشور ما اجرا شده، نزدیک کردن 2 حوزه مهارت و آکادمیک است که با برگزاری کنفرانس ها و سمینارها به وسیله اعضای هیات علمی و خبرگان تجربی و مهارت محور بتوانند فعالیت های خود را برای یکدیگر توضیح دهند.

بکارگیری بخش آکادمیک و مهارت نظام در آموزش صنعت گردشگری

وی ادامه داد: بنابراین به نظر می رسد یکی از راهکارهای برون رفت از شرایط فعلی در حوزه آموزش صنعت گردشگری در کشور این است که بخش آکادمیک و مهارت را بیشتر به هم نزدیک کنیم و هم افزایی خوبی را برای توسعه فعالیت های گردشگری داشته باشیم.

جواهرزاده در پاسخ به این پرسش مبنی بر اینکه آموزش چه اتفاقاتی را در حوزه گردشگری بدنبال خواهد داشت، بیان کرد: زمانی که صحبت از آموزش و پژوهش به میان می آید تصور و توقع ما این است که بتواند مسائل موجود بر سر راه صنعت گردشگری که بحث عمده آن مباحث نیروی انسانی است، حل و فصل کند.

وی ادامه داد: آنچه که مسلم است ما برای پرداخت به مسائل صنعت گردشگری احتیاج داریم که مسائل و مسائل مرتبط به گردشگری به وسیله پژوهشگران و متخصصانی که در این حوزه فعال هستند و تجارب خوبی هم دارند، شناخته گردد. اگر نظام آموزشی بهتری در حوزه آموزش گردشگری داشته باشیم، قاعدتا مسائل گردشگری کشور مانند امروز نباید باشد.

از آنجایی که نظام آموزشی ما در حوزه گردشگری ناکارآمد بوده و تعداد استادان متخصص در این زمینه کم است دولت باید برنامه ریزی های کلان خود در آموزش صنعت گردشگری را جدی گرفته و نگاهی سیاسی به این موضوع نداشته باشد.

برنامه راهبردی توسعه منابع انسانی در صنعت گردشگری وجود ندارد

رئیس انجمن علمی طبیعت گردی ایران گفت: بنابراین نتیجه می گیریم که نظام آموزشی ما در این زمینه ناکارآمد بوده و تعداد استادان متخصص این حوزه نیز اندک است و به نوعی نظام آموزش عالی گردشگری در کشور ما چندان اثربخش نیست و برنامه های راهبردی برای توسعه منابع انسانی در صنعت گردشگری وجود ندارد. در نتیجه مهمترین دلایل نبود نیروی متخصص در گردشگری همان مسائلی است که در نظام آموزش عالی گردشگری نیز وجود دارد.

وی گفت: با توجه به اینکه متخصصان و استادان زیادی در این حوزه حضور دارند، اما نقشی در برنامه ریزی های کلان کشور ایفا نمی نمایند و به طبع سهمی در برطرف مسائل و چالش های این حوزه نخواهند داشت، بنابراین دولت در برنامه ریزی های کلان خود آموزش صنعت گردشگری را باید جدی گرفته و به این موضوع نگاه سیاسی نداشته باشد.

جواهرزاده در خصوص اینکه چه آموزش هایی در حوزه گردشگری بیشتر احتیاج است، گفت: اکنون در دانشگاه ها رشته های کارشناسی، ارشد و دکتری را در سطوح مختلف تدریس می کنیم و از دیرباز نسبت به این موضوع ورود و دوره های تخصصی را هم برگزار نموده ایم؛ اما واقعیت این است که بخشی از آموزش های ما درگیر یک تسلسل محتوایی است، به این معنا که ما نظام برنامه ریزی شده ای داریم که ابلاغی است و همچنان با آن سازوکار فعالیت های خود را پیش می برد.

احتیاج امروز صنعت گردشگری، استفاده از نوآوری و خلاقیت است

وی اعلام کرد: احتیاج امروز ما توجه به پلتفرم های نو و به روز، استفاده از نوآوری و خلاقیت است که ضعف عمده ما در مباحث آموزشی این مسائل به خوبی دیده می گردد. نیروهای متخصص بویژه افراد جوان فارغ التحصیل داخل و خارج وجود دارند که به صنعت گردشگری وارد شدند و از این جهت بروز هستند و فضاهای خوبی نیز ایجاد می گردد.

نوآوری و ابتکار در آموزش گردشگری حرف اول را می زند

جواهرزاده ادامه داد: اما متاسفانه حوزه آموزش در گردشگری همچنان گرفتار سرفصل ها و متدهای مشخص شده قدیمی است که باید بروزرسانی و دوره های مبتنی بر مسائل روز طراحی و برگزار گردد، چرا که نوآوری و ابتکار در آموزش صنعت گردشگری حرف اول را می زند.

این استاد دانشگاه اضافه نمود: آموزش گردشگری باید از آن دیدگاه سنتی خارج گردد و در پی آن سراغ بازاریابی بین المللی، دیجیتال مارکتینگ برویم که امروزه در خصوص آن هم زیاد صحبت می گردد و اثر بخشی بالایی روی موضوعات و بازارهای بین المللی دارد. بنابراین موضوعاتی که می خواهیم در خصوص گردشگری بکار گیریم باید از استانداردهای بروز برخوردار باشد.

وی گفت: متاسفانه طی سالهای گذشته مدرک گرایی و صدور مجوزهای بی رویه برای تاسیس موسسات علمی، آموزشی و حتی دانشگاهی منجر به شکل گیری فارغ التحصیلان بی کیفیت زیادی شده است. بخشی از فارغ التحصیلان ما از علم لازم در این زمینه برخوردار نیستند، زیرا آموزش های متنوع را فرا نگرفتند و نمی توانند جوابگوی احتیاج بازار باشند. در نهایت اثربخشی نظام آموزشی زمانی می تواند خود را نشان دهد که بتواند جوابگوی مسائل و مسائل بازار و صنعت باشد.

جواهرزاده ادامه داد: این مسائل هنگامی رخ می دهد که دانشگاه ها به صورت جزیره ای فعالیت هایی انجام دهند، در حالی که با بازار و فضای کسب و کار کاملا غریبه هستند. از طرفی نیز بازار و کسب و کارها هم درگیر مسائل و مسائل روز هستند و ارتباطی بین صنعت و دانشگاه وجود ندارد و اگر وجود هم داشته باشد بسیار ضعیف است و این 2 بخش مستقل از هم فعالیت های خود را پیش می برند.

رئیس انجمن علمی طبیعتگردی ایران مطرح نمود: بنابراین بایستی یک پل ارتباطی قوی در این زمینه وجود داشته باشد تا مسائل بازار و کسب و کار صنعت گردشگری به وسیله دانشگاه مورد آنالیز قرار گیرد و برای آن راه و چاره ای پیدا گردد. بعلاوه باید مراکز آموزشی در سطح بین المللی و مشابه آن تاسیس گردد تا فعالیت های خود را شروع نمایند. این مراکز باید ایجاد و دولت هم از این مراکز حمایت کند. اگر چنین ساختاری شکل گیرد میتوان امیدوار بود که بخشی از این مسائل مرتفع گردد.