پرچمدار احیای تئاتـر مقاومت در دوران کرونا - مجله شهبازی

به گزارش گروه فرهنگی خبرنگاران، جشنواره تئاتر مقاومت با اینکه یک رویداد هنری موضوع محور و گفتمان گراست که به عظیمداشت مضامین ارزشی و انقلابی در هنر های نمایشی می پردازد، اما یک ستون و ذخیره عظیم برای تمامیت تئاتر کشور محسوب می گردد. کافی است، به مرور شرایط تئاتر کشور در سال های اخیر پرداخت تا ارزش جریان تئاتر مقاومت را بهتر درک کرد؛ به رغم سابقه درخشان هنر های نمایشی در ایران اما، تئاتر امروز ما در مقایسه با سایر گونه های هنری در انزوا به سر می برد.

به جز برخی از آثار که هر از گاهی سر و صدایی به پا می نمایند و برخی از جشنواره ها که در چند روز، جلب توجه می نمایند، در سایر زمان ها گویی هنری به نام تئاتر در این کشور وجود ندارد. نه جامعه ما را با تئاتر کاری هست و نه تئاتر را با جامعه. به راستی مضامین و داستان هایی که در آثار نمایشی تجلی می یابند تا چه حد ملهم از فرهنگ و جامعه ما هستند؟ بدون شک خیلی کم. از طرفی، هر سال تعداد قابل تأملی نمایش با موضوعات غیراخلاقی یا مضامین سیاسی ضدملی اجرا می گردد؛ طی این سال ها نمایش های اشرافی هم به معضلات تئاتر اضافه شده اند و پای صاحبان پول های آلوده را هم به تالار های تئاتر باز نموده اند و... مسائل تئاتر، بسیار زیاد است.

اما... شکوفایی در زمستان

در این میان، جریان تئاتر ارزشی و انقلابی که این روز ها در قالب هفدهمین جشنواره تئاتر مقاومت تبلور یافته است، علی رغم مظلومیت و مهجوریت، نور امید را در هنر های نمایشی زنده نگه داشته است. آنچنانکه حمید نیلی دبیر هفدهمین جشنواره تئاتر مقاومت معتقد است: جریان تئاتر مقاومت در کشور زنده است؛ در پایش سراسری که ضمن برگزاری جایزۀ عظیم سرو و تقدیر از فعالان حوزۀ تئاتر دفاع مقدس انجام شد، شاهد ارسال بیش از 280 اثر از سراسر کشور بودیم که بدون هیچ چشم داشتی و با عشق به فرهنگ دفاع مقدس فراوری شده بودند. این گنجینۀ گران بها را باید با ساماندهی و کیفی سازی در سطح ملی مطرح کنیم و این موضوع اساسی را وظیفۀ خود می دانیم.

جواد تمدنی، هنرمند تئاتر و مدیر روابط عمومی هفدهمین جشنواره تئاتر مقاومت نیز در تبادل نظر با گزارشگر کیهان می گوید: به نظر من، جریان تئاتر مقاومت در طول سال ها فعالیت توانسته خدمات گسترده ای به فرهنگ و هنر و به ویژه به تئاتر کشورمان ارائه دهد. آنچنانکه در هفدهمین دوره این جشنواره، شاهد روی صحنه آمدن نمایش هایی فاخر درباره شهدای دوران دفاع مقدس، درباره مدافعان حرم و مدافعان سلامت و مبارزه با کرونا، درباره قهرمانان ملی و... هستیم. به خاطر همین گسترده شدن موضوعات، نام این جشنواره از تئاتر دفاع مقدس به تئاتر مقاومت تغییر یافت. طوری که می توانیم به تئاتر مقاومت به چشم یک ژانر اجتماعی و گسترده نگاه کنیم.

تئاتر مقاومت علیه نفوذ فرهنگی

در شرایطی که شیوع ویروس کرونا و مدیریت ضعیف دولتی، درعمل موجب تعطیلی اجرای تئاتر شده است، جشنواره تئاتر مقاومت تنها موقعیت و فرصت برای زنده نگه داشتن و پویایی هنر های نمایشی در کشور است. این جشنواره همچنین تقابلی با جریان آشکار نفوذ سازمان یافته فرهنگی در عرصه تئاتر محسوب می گردد.

محمد محمدی، کارشناس فرهنگ و هنر در تبادل نظر با گزارشگر کیهان می گوید: متأسفانه مدت هاست که عرصه هنر های نمایشی، شرایط اسفباری را پشت سر می گذارد؛ به دلیل بی تدبیری ها و اعمال سیاست های ناامید نماینده، می توان گفت که امروز دیگر چیزی به نام تئاتر در کشورمان باقی نمانده است! با توجه به این شرایط تنها طلایه دار هنر های نمایشی در ایران امروز، جریان تئاتر مقاومت است که این روز ها در قالب هفدهمین جشنواره تئاتر مقاومت روی صحنه آمده است. هر چند که به خاطر سیاستگذاری اشتباه متولی مدیریت تئاتر، یعنی مرکز هنر های نمایشی وزارت ارشاد، سهم تئاتر مقاومت در اجرای صحنه ای نمایش ها - تا قبل از شیوع ویروس کرونا- بسیار اندک بود، اما به رغم بی مهری ها، امروز این تئاتر مقاومت است که چراغ هنر های نمایشی را در کشور روشن نگه داشته است.

وی می افزاید: البته شکی نیست که ضعف هایی هم در این جشنواره وجود دارد، اما وقتی به فهرست نمایش های هفدهمین جشنواره تئاتر مقاومت نگاه می کنیم شاهد یک سری نمایش از گروه های نمایشی و کارگردان های حرفه ای تئاتر هستیم؛ برخلاف دوره های قبل، این بار آدم های حرفه ای تئاتر هستند که پای کار آمده اند و نمایش هایی با مضامین ارزشی و زندگی شهدا را روی صحنه برده اند؛ نمایش هایی درباره شهید ضرغام، شهید برونسی، شهید ابراهیم هادی و... از آثار خوب این دوره از جشنواره تئاتر مقاومت هستند که همگی توسط هنرمندان و گروه های حرفه ای تئاتر ما فراوری شده اند. این نشان می دهد که جامعه تئاتر ما اگر به درستی مدیریت شوند این قابلیت را دارند که آثاری متعلق به انقلاب را با بهترین کیفیت و جذابیت خلق نمایند. اما مشکل این است که سیاستگذاری و شیوه مدیریت تئاتر کشور به گونه ای بوده که بسیاری از هنرمندان و گروه های حرفه ای تئاتر را به سمت اجرای نمایش هایی با موضوعاتی مثل سبک زندگی غربی و انحرافات اخلاقی، دهن کجی به نظام و... برده است. سیاست های غلطی که خودش نشان دهنده نفوذ فرهنگی در سیستم مدیریت تئاتر کشور است؛ به عنوان نمونه، اواخر سال گذشته شاهد بودیم که مرکز هنر های نمایشی وزارت ارشاد، چند سالن را به اجرای آثار یک نویسنده ناآشنا اختصاص داد و وقتی به متن این نمایشنامه ها مراجعه کردیم، دیدیم که چقدر مشکل محتوایی داشتند! البته از برخی مدیران تئاتر که دو تابعیتی هستند و نیمی از سال را خارج از کشور به سر می برند؛ از چنین مدیرانی که زیر پرچم آمریکا و کانادا قسم وفاداری خورده اند که نمی توان انتظار داشت برای انقلاب و مقاومت کار نمایند! اما در حوزه تئاتر مقاومت، مدیرانی کار می نمایند که حداقل وابسته به خارج یا سفارتخانه ها نیستند و دلسوز و متعهد به نظام هستند؛ خروجی اش هم این شده که امسال شاهدیم گروه های نمایشی حرفه ای پای کار آمده اند و نمایش های خوبی را درباره شهدا فراوری نموده اند.

زندگی قهرمانان روی صحنه تئاتر

همان طور که در این گزارش خواندیم، برخی از مهم ترین آثار درحال اجرا در هفدهمین جشنواره تئاتر مقاومت، به زندگی عظیمترین قهرمانان ملی ما که همان سرداران شهید هستند می پردازد. کارگردان های برخی از این نمایش ها نیز نظرات خود را درباره آثار خودشان و همچنین جشنواره تئاتر مقاومت بیان نموده اند.

مرتضی شاه کرم کارگردان نمایش برونسی که با این أثر در هفدهمین جشنواره تئاتر مقاومت شرکت نموده، در مصاحبه ای شرح می دهد: سال گذشته در جشنواره بین المللی تئاتر فجر چهار مجلد شامل هشت نمایشنامه درباره هشت شهید عظیم دفاع مقدس نوشته و رونمایی شد؛ نمایشنامه برونسی به قلم من از جمله آثاری بود که با رویکرد به زندگی شهید عبدالحسین برونسی رونمایی شد. از همان زمان تصمیم داشتم تا کار فراوری گردد و اجرای عمومی این نمایش را در اولویت برنامه هایم قرار دادم. طی صحبت های اجرا شده، تاریخ آذر و دی امسال (1399) برای اجرای عمومی این نمایش در مجموعه تئاترشهر مورد توافق نهاده شد که شیوع ویروس کرونا در کشور و شرایط خاصی که این ویروس با خود در تمامی عرصه ها ازجمله عرصه فرهنگ و هنر و خود به همراه داشت تمام فرایند فراوری و اجرای این نمایش را مانند دیگر آثار تئاتری در سراسر کشور تحت الشعاع خود قرار داد. بعد از برهم خوردن فرایند فراوری و اجرای این اثر به واسطه شیوع ویروس کرونا طی صحبت با مسئولان و مدیران جشنواره تئاتر مقاومت بنا شد تا این نمایش را برای اجرا در بخش صحنه ای جشنواره تئاتر مقاومت فراوری کنیم.

وی درباره نحوه پرداختن به زندگی شهید برونسی در این نمایش نیز می گوید: کوشش کردم تا چهار برش از زندگی سردار شهید عبدالحسین برونسی را در روایت نمایشنامه این اثر به رشته تحریر درآورم. این چهار دوره شامل دوران سربازی، دوران کوران انقلاب، سال های بعد از انقلاب و درنهایت حماسه هشت سال دفاع مقدس و شهادت این شهید عظیموار در قالب این نمایش را به مخاطب ارائه می دهد. همچنین کوشش نموده ام تا با انتخاب این چهار مقطع، روایتی متفاوت از این چهار برش زندگی شهید برونسی را به گونه ای به مخاطبان ارائه دهم که هرکدام دارای داستانی مجزا باشد، اما با یک نخ ارتباطی، تمامی چهار واقعه در نهایت به یکدیگر مربوط می گردد.

رضا بهرامی که با نمایش سگک که به زندگی شهید ضرغام مشهور به حر انقلاب می پردازد در هفدهمین جشنواره تئاتر مقاومت شرکت نموده، در مصاحبه ای می گوید: شاهرخ ضرغام پیش از انقلاب به جاهل مابی و الواتی معروف بود، اما خوی پهلوانی داشته و کشتی گیر نیز بوده است. او در اوایل انقلاب و بعد از آشنایی با امام خمینی (ره) به ایشان ارادت ویژه ای پیدا نموده و در رکاب امام (ره) قرار می گیرد و حتی به این دلیل لقب حر انقلاب را به او می دهند. ضرغام با شروع جنگ تحمیلی به جبهه می رود و در آنجا گروهی را متشکل از افرادی شبیه به خودش، تشکیل می دهد، اما متاسفانه در عملیات پاک سازی جاده آبادان-ماهشهر گلوله تیربار تانک به سینه اش خورده و شهید می گردد و بعثی ها سر وی را از تنش جدا می نمایند و پیکر بدون سر او را در تلویزیون عراق به نمایش می گذارند و عنوان می نمایند که بالاخره جلاد حکومت ایران را کشته اند. پیکر این شهید هیچ گاه پیدا نشد و همچنان مفقودالاثر است.

وی درباره حضور در جشنواره تئاتر مقاومت نیز بیان می نماید: این جشنواره می تواند فرصتی را برای هنرمندان تئاتر به وجود بیاورد تا از منظری دیگر به مضامین مقاومت و جنگ تحمیلی نگاه نمایند. پرداختن به افرادی، چون شهید شاهرخ ضرغام که با یک اتفاق زندگی شان دگرگون می گردد و در راه انقلاب و وطنشان جان خود را فدا می نمایند بسیار جذاب است و این امکان را برای مخاطبان فراهم می نماید تا با چنین افرادی که نقش تاثیرگذاری در جنگ داشتند، بیشتر آشنا شوند. اگر انجمن تئاتر انقلاب و دفاع مقدس بتواند شرایطی را فراهم کند تا هنرمندان به شکلی شفاف تر به چنین مضامینی بپردازند تئاتر مقاومت می تواند از تکراری که در سال های اخیر دچارش شده است، نجات پیدا کند و مطمئناً هنرمندان نیز به چنین رویکردی لبیک خواهند گفت.

لیلا عاج کارگردان نمایش کجایی ابراهیم از آثار هفدهمین جشنواره تئاتر مقاومت که به شهید ابراهیم هادی می پردازد، در مصاحبه ای می گوید: همواره حوزه دفاع مقدس از حوزه های مورد علاقه من بوده و دوست داشتم یک فرصتی برایم پیش بیاید که در این عرصه ایده و علاقه مندی هایم را با تجربه درآمیزم و در واقع یک خودآزمایی کنم تا ببینم در این حیطه چند مرده حلاج هستم. نکته دیگر هم این است که من تا قبل از جشنواره اقتباسی نمایشنامه نویسی گام دوم حقیقتا هیچ چیزی از شهید هادی نمی دانستم برای آن جشنواره تعدادی کتاب به ما معرفی گردید، من خیلی کار ها را خواندم، اما خیلی از این کتاب ها را که خواندم به استثنای آن ظاهر جذابشان خیلی مرا جذب نمی کرد. البته منظورم این نیست که کار ها خوب نبودند، اتفاقا خیلی خوب بودند، اما مرا نمی کشید. خیلی از این اسم های کتاب ها برایم جذاب بودند، اما زاویه دید شخصی ام را در این کتاب ها پیدا نمی کردم...، اما من هر چه با خواندن کتاب شهید ابراهیم هادی جلوتر رفتم احساس کردم چقدر ابراهیم را می شناسم و یک علت داشت، چرا که او خیلی مردم دار و دست به یاری بود و، چون همواره طبقه کارگر دغدغه من است و در نمایش های قبلی هم نشان دادم انگار ناخودآگاه به من آن اثر انگشت شخصی و خط و ربط شرایط حال را داد، یعنی برایم مدام ایده هایی را روشن می کرد.

سیدجواد رحیم زاده که با نمایش جرئت یا حقیقت در بخش کودک و نوجوان هفدهمین جشنواره سراسری تئاتر مقاومت شرکت نموده درباره این جشنواره در مصاحبه ای می گوید: جشنواره مقاومت در سال های قبل عموما با موضوع دفاع مقدس اجرا می شد، اما امسال گسترش بیشتری پیدا نموده بود و مضامینی، چون ایستادگی در برابر مسائل و بحران ها نیز در آن گنجانده شده بود و درنهایت توانستیم این اثر را در جشنواره شرکت دهیم. همچنانکه ما هم در این نمایش به گونه ای پیش رفتیم که در خاتمه بچه ها متوجه می شوند باید برگردند به آغوش خانواده و این بحران را در جهت دوستی و رفاقت با خانواده پشت سر بگذارند.