هنرمندی خاص عمران صلاحی در ارائه الگوی تازه طنز ادبی - مجله شهبازی

11 مهر ماه، سالمرگ این شاعر، پژوهشگر و چهره شاخص ادبیات طنز معاصر بهانه ای شد تا دقایقی را در گفت وگو با رویا صدر، پژوهشگر حوزه طنز به آنالیز شیوه شاعری و سبک خاص صلاحی بپردازیم.

به نظر شما علت برجسته شدن اشعار طنز عمران صلاحی نسبت به اشعار جدی وی چه بوده است؟

علت این امر به ویژگی های خاص طنزپردازی وی مربوط می گردد که علی رغم تاکید چندباره اش بر اینکه شعر را برای خودش می گوید؛ ولی طنز را به سفارش دیگران می نویسد و نیمه شاعرش را جدی تر می گیرد، باز هم ادبیات جدی او تحت الشعاع طنزش نهاده شد. صلاحی توانست در صفحه حالا حکایت ماست نشریه دنیای سخن با طنز ادبی هنرمندانه خود به اسم یک پل و میانجی میان طنز و ادبیات جدی مطرح گردد. وی با استفاده از طنز باارزش ادبی و در فضای روشنفکری به بازتعریف این شیوه ادبی پرداخت و به علت آشنایی با ادبیات عامه، درک عمیق از طنز و ادبیات به معروفیت و محبوبیت بسیاری رسید.

درباره شیوه خاص طنزپردازی صلاحی چه تعبیری دارید؟

صلاحی اگرچه در بسیاری اوقات خارج از محدوده و مرز، طنز می نوشت؛ اما به مثابه کسی بود که در میدان جنگ روی مین پا می گذارد؛ ولی جان سالم به در می برد؛ چون اشعار طنز وی چنان استادانه و هنرمندانه خلق می شد که قابل ارائه و چاپ در تمام شرایط بود و تنها یک بار به علت یکی از اشعار چاپ شده اش در دنیای سخن با شکایتی روبه رو شد که البته تبرئه اش کردند. عبور به سلامت صلاحی از خط قرمزها نتیجه درک عمیق وی از طنز و زبان فاخر و چندلایه بودن اشعارش بود. می توان گفت اشعار صلاحی سهل و ممتنع است؛ یعنی در عین سادگی و فارغ بودن از پیچیدگی های تعمدی دارای ارزش ادبی خاص خود بود. بعلاوه باید توجه داشت که شخصیت شریف و فروتن صلاحی که طنز را از کینه ورزی و تسویه حساب شخصی جدا می دانست، در ممتاز و خاص شدن اشعارش بی تاثیر نبوده است.

علت محبوبیت خاص عمران صلاحی که -نمونه آن را در برگزاری حدود 40 مراسم بزرگداشت در سه ماه نخست وفاتش شاهد شدیم- چه بوده است؟

این محبوبیت بی شک نتیجه کاراکتر و شخصیت خاص وی بود که هیچ گاه رنجشی از کسی به دل نمی گرفت و بسیار مهربان و متواضع بود. بعلاوه منحصر به فرد بودن شیوه طنزپردازی وی و سبک منحصربه فردش در این محبوبیت تاثیر داشته است. صلاحی یک پژوهشگر ممتاز حوزه ادبیات طنز هم بود که البته این وجه ادبی وی تحت الشعاع اشعارش نهاده شده است.

تا چه میزان جای خالی صلاحی را در ادبیات طنز امروز خالی احساس میکنید؟

شیوه سهل وممتنع اشعار او که برگرفته و بازآفرینی وقایع ساده روز بود، امروز می توانست مخاطب و هوادار زیادی داشته باشد. ضمناً درک درست و عمیق و هنرمندانه ایشان از طنز که در آثارش متجلی بود، می توانست برای ما راهگشا باشد. متاسفانه امروز با مشکل انقطاع نسل در ادبیات طنز روبرو هستیم که بسیاری از طنزپردازان بزرگ هم عصر صلاحی را از دست داده ایم و جوانان امروز ارتباطشان را با بزرگان طنزپرداز از دست داده اند.